Als gedachten hoorbaar waren (zaten we waarschijnlijk in de gevangenis)

We brengen meer tijd door met onszelf dan met wie dan ook, en toch kennen we die stem in ons hoofd nauwelijks. Ze praat, beoordeelt, vergelijkt, herhaalt. Ze is onze commentator, criticus en soms zelfs onze vijand.

“Sam Harris zei ooit: als we elkaars gedachten konden lezen, zaten we allemaal in de gevangenis. Niet omdat we slecht zijn, maar omdat niemand controle heeft over wat er in zijn hoofd opduikt.”

Terwijl we door de dag struikelen als door een blooperreel, horen we haar mompelen dat anderen het beter doen, rustiger, eleganter, volwassener. We zien hun hoogtepunten, hun glimlach in goed licht, hun afgeronde zinnen en zelfverzekerde houdingen. En wij?

Wij verspreken ons, vergeten de tekst en struikelen over de kabels die niemand anders lijkt te zien.

We vergeten dat we allemaal in dezelfde onzichtbare chaos leven. Dat ook zij, de mensen die er zogezegd “staan”, niet leven in de regie van een promo, maar in de improvisatie van alledag. Dat volwassenheid geen stadium is, maar een vorm van bluffen. Dat niemand precies weet wat hij doet, alleen dat hij het doet alsof.

Er is een vreemde blindheid die hoort bij mens-zijn. We vergelijken anderen hun buitenkant met onze binnenkant, hun geredigeerde versie met onze onafgewerkte gedachten. (wat ons onderscheid van de dorpsgek is dat we niet alles uitspreken wat er in ons hoofd passeert)

En dus lijkt het alsof iedereen het beter doet dan wijzelf. Alsof wij de enigen zijn met twijfel, schaamte of angst om door de mand te vallen. Terwijl die angst juist is wat ons mens maakt.

Maar ik heb goed nieuws: die anderen weten ook niet wat ze doen. Het lijkt soms alsof er ergens een handleiding bestaat die zij kennen en die wij gemist hebben. Maar als je goed genoeg kijkt ontdekt je dat iedereen stuntelt, zoekt, en met vallen en opstaan probeert er iets van te maken. Zelfs je grootste held zit straks op het toilet (en misschien wel zonder papier.)

Soms helpt het om daaraan te denken. Niet uit leedvermaak, maar uit mildheid voor jezelf. Omdat het besef dat we allemaal sukkelen niet cynisch maakt, maar zacht.

Het herinnert ons eraan dat we geen perfecte voorstelling hoeven te geven.

Dat we deel zijn van een collectieve improvisatie, een voorstelling zonder script, waarin iedereen soms zijn cue mist, zijn tekst vergeet of te vroeg opkomt.

En misschien is dát het enige volwassen inzicht: dat niemand het echt weet, en dat precies daarin onze menselijkheid schuilt.